روزنامه اطلاعات نوشت: مدتی میشود که اینترنت ماهوارهای استارلینک در نقاط مختلف جهان بر سر زبانها افتاده و کاربران میخواهند آن را تجربه کنند. اینترنت ماهواره ای استارلینک سرویس اینترنتی است که ایلان ماسک مالک شرکت هوافضای اسپیس ایکس قصد دارد آن را تا جای ممکن در اختیار تمام جمعیت جهان قرار دهد. البته هنوز مشخص نیست که پوشش اینترنت ماهواره ای استارلینک تا چه حد گسترده خواهد بود؛ اما ایلان ماسک اعلام کرده است اینترنت استارلینک در آینده در تمام نقاط جهان بهجز قطب شمال و قطب جنوب در دسترس خواهد بود؛
در حال حاضر استارلینک تنها در نقاط خاصی از آمریکا و کانادا قابلاستفاده است؛ اما ایلان ماسک اعلام کرده تاکنون بیش از ۱۰۰هزار ترمینال برای استفاده از اینترنت استارلینک را برای مشتریان خود به ۱۴کشور ارسال کرده است. هرچقدر ماهوارههای بیشتری به شبکه فضایی استارلینک اضافه شود، پوشش این سرویس گستردهتر خواهد شد و ایلان ماسک امیدوار است در نهایت بتواند سراسر جهان را تحت پوشش اینترنت بیسیم پرسرعت قرار دهد
باید خاطرنشان کرد: افرادی که برای استفاده از این اینترنت ماهوارهای درخواست دادهاند، باید برای دریافت تجهیزات گیرنده منتظر بمانند. استارلینک سال میلادی گذشته اعلام کرد در مرحله اجرای آزمایشی این پروژه، آمادهسازی سرویس برای متقاضیان ۶ماه طول میکشد و هزینه ماهانه استفاده از این سرویس ۱۱۰دلار اعلام شده است که مالیات و یکسری از هزینههای دیگر هم به آن اضافه میشود. در ضمن مشترکان باید ۵۹۹دلار هم برای دریافت ترمینال گیرنده امواج اینترنتی و مودم مخصوص اینترنت ماهوارهای پرداخت کنند.
ناگفته نماند:پوشش جهانی اینترنت ماهواره ای استارلینک نیازمند قرار گرفتن ۱۰هزار ماهواره در مدار زمین است و همانطور که گفته شد در حال حاضر تنها ۲هزار ماهواره در مدار قرار گرفتهاند؛ بنابراین هنوز تا امکانپذیر شدن ارائه سرویس اینترنت ماهوارهای اسپیس ایکس به تمام نقاط جهان، فاصله زیادی داریم.
در حال حاضر تنها ۲۰درصد از این تعداد ماهواره پرتاب شده و در مدار قرار گرفتهاند و با این تعداد ماهواره بهترین میزان پوشش، کشورهای واقع در مدار ۴۵تا ۵۳درجه شمالی است.
در این میان باید اشاره داشت با ورود اینترنت ماهوارهای به جهان و فراگیر شدن آن به عنوان نسل جدیدی از اینترنت که محدودیتی در استفاده از آن در سراسر دنیا وجود ندارد، موضوع فیلترینگ هم با چالشهای جدی مواجه میشود و احتمالا مسیر سیاستگذاری اینترنت را در کشورها را تغییر میدهد.
موضوع با این سوال آغاز می شود که جهان استارلینکی، دنیایی که در آن اینترنت ماهوارهای با کیفیتی بهتر از سایر انواع اتصالات اینترنتی و بدون هیچگونه محدودیتی در دسترس مردم در سراسرجهان قرار میگیرد به چه شکل است و آیا در اساس این امر امکانپذیر است یا خیر؟
حسین میرزاپور بنیانگذار «آزمایشگاه داده و حکمرانی می گوید: اگر منظور از جهان استارلینکی این است که با آمدن اینترنت ماهوارهای قواعد حکمرانی بر اینترنت و موضوعاتی که در IGFیا انجمن حاکمیت اینترنت (Internet Governance Forum ) یا اجلاسهای شبیه به آن مطرح میشود و بحث میشود، تغییر بنیادین میکند یا اتفاقات ویژهای در دنیا میافتد، من هنوز تصویر کاملاً روشنی از آن ندارم. من این عنوان را بیشتر ژورنالیستی میدانم تا چیزی که واجد معنای رادیکال و اساسی باشد. به این دلیل که در چند دهه اخیر خاستگاه فناوریهای انقلابی( Disruptive Technology) شرکتهایی است که در خاک ایالات متحده آمریکا ثبت شدهاند و به طور ویژه این گونه شرکتها در ایالت کالیفرنیا مستقر هستند.
وی در ادامه با اشاره به نوظهور بودن فناوری اینترنت ماهوارهای می افزاید: به نظر من هنوز خیلی زود است که بگوییم این فناوری به تنهایی میتواند تغییرات رادیکالی را در جهان به وجود بیاورد. همانطور که با ظهور تلویزیون ماهوارهای بعد از دوره تلویزیونهای کابلی عدهای انتظار داشتند که تحول بنیادینی در سطح دنیا اتفاق بیفتد اما چیزی که در حال وقوع است، این است که تلویزیونهای ماهوارهای به سرعت دارند سهم خود را به VODها و UCGها و سرویسهایی که بر مبنای اینترنت است، میدهند.
این صرفا یک فصل جدیدی اضافه میکند به رقابتهایی که کشورها برای بقا در دنیای دیجیتال دارند. تا قبل از این گوگل این موضوع را تشدید کرد که بقیه متوجه شدند که موتور جستجوگر چه چیز مهم و نیاز اساسی است. بعد از آن متا به این رقابت وارد شد و اینترنت ماهوارهای هم یک فناوری جدید است که در رقابتهای در عرصه حکمرانی دنیا به خصوص حکمرانی فضای مجازی دامن میزند و دولتها به تکاپو میافتند تا یک هویت، حیثیت و سهمی را برای بقای خودشان پیدا کنند.
جهان استارلینکی عنوانی ژورنالیستی
رضا غیابی مدیرعامل شرکت فرصتآفرین درمورد تصویر جهان استارلینکی با اشاره به اینکه من هم با اصطلاح “جهان استارلینکی”که یک عنوان ژورنالیستی است، موافقم، می گوید: تصور وجود جهان استارلینکی که جهان ما ایرانیها را این رویا که به یک اینترنتی دسترسی داشته باشیم که محدودیتی نداشته باشد متحول میکند، برای ما خوشایند است. در غیر این صورت این هم یک پدیده نوظهور در جهان فناورانه است که هنوز عده زیادی نمیدانند چطور باید از آن استفاده کنند، چگونه از آن در بیزینس استفاده کنند و نمیدانند چطور در بازی خود این معادله را هم به حساب بیاورند.
وی ادامه می دهد: بنابراین از آنجا که این فناوری جدید است یک بازهای اجازه فعالیتهای آزادانه بدون رگلاسیون را میدهد که این برای نوآوران جامعه اتفاق بسیار خوبی است و برای این عده خوشایند است که یک دورهای از یک فناوری دیگری استفاده کنند که همه ابعاد آن شامل تنظیمگیری نشده باشد.
یاسر خوشنویس فعال حوزه علم و فناوری در رابطه با جهان استارلینکی اظهار می دارد: من به این دلیل که در زمینه مطالعات تکنولوژی فعالیت کرده ام ،میخواهم یک مثال تاریخی بزنم این دعوا، رقابت یا تنشی بین فیلتر کننده و فیلتر شونده است که همیشه بوده و احتمالاً حتی از عصر باستان هم وجود داشته است.
وی خاطرنشان می کند: در دوره مشروطه نیروهایی که مقاومت میکردند مانند ستارخان و باقرخان دسترسی به تلگراف مرکزی نداشتند، از این رو پیکی را به باکو یا بادکوبه در آذربایجان میفرستادند و تلگراف میزدند به آیات عظام در نجف و کسب تکلیف میکردند که چه کنند. این یک تنش قدیمی است.وی تصریح می کند: از همان اوایل دهه هشتاد که بحث فیلترینگ مطرح شد اهل فکر این را گفتند که اگر شما سطح تکنولوژی فیلترینگ خود را یک گام بالا ببرید، سطح تکنولوژیهای فرار از فیلترینگ هم یک گام بالا میرود و این مسیر به احتمال زیاد پایانی نخواهد داشت. برای مدت کوتاهی از فناوری اینترنت آزاد استارلینک استفاده میشود و بعد از مدتی کشورها راهی را برای محدود کردن این نوع اینترنت هم پیدا میکنند. بنابراین این دعوا ادامه خواهد داشت.
استارلینک، ابزاری برای تحریم بیشتر ایران
غیابی در پاسخ به سوالی در مورد سابقه تاریخی آمریکا در حذف اپلیکیشنهای مختلف برای ایرانیها و احتمال تکرار آن در ارائه زیرساختی مانند اینترنت ماهوارهای اظهار می دارد: این ابزار دیگری است برای اینکه در گفتگویی که میان ملل شکل میگیرد، صدای خالق این تکنولوژی که آمریکا است، را بلندتر کند. اما شما تصور کنید ما که در این اتاق هستیم و قرارمان بر این است که همه برای سرنوشت هم و هرکسی به اندازه توانش تصمیم بگیرد. اگر من از این اتاق خارج شوم، این اختیار را به بقیه دادهام که برای سرنوشت من تصمیم بگیرند. ایران در حال حاضر این کار را کرده است. ایران از صحنه بینالملل به مقدار قابل توجهی خارج شده و بعد به آمریکا اجازه داده است تا برایش تصمیم بگیرد. طبیعی است که این تصمیمگیری به نفع ما نیست، چون وظیفه ذاتی دولتمردان آمریکایی تضمین منافع ملی کشور خودشان است.
وی اضافه می کند: ایران باید به این گفتگو برگردد و باید سعی کند خودش را نشان دهد تا بتواند منافع ملی یا فناوری ملی و نوآوری خود را به دست بیاورد. استراتژی که ایران برای خودش ترسیم کرده، این است که زمین بازی خودش را داشته باشد که استراتژی بلند پروازانهای است و طبیعتاً آمریکا خدمات خود را از ایران دریغ میکند؛ بنابراین باید گفتگو صورت بگیرد و ایران به اندازه نفوذ خود در جهان بتواند حقوق نوآوران خود را تضمین کند. یعنی در مسدود شدن اپلیکیشنهای اپاستور برای ایران همان قدر که دولتمردان آمریکایی مقصر هستند، ایرانیها هم مقصر هستند.
دکتر میرزاپور بنیانگذار آزمایشگاه داده و حکمرانی در مورد اینکه آیا مذاکره با آمریکا برای رفع محدودیتها و دسترسی به فناوریهای اینترنت امکانپذیر است؟ توضیح داد: سوال سختی است چون تا گفتگو انجام نشود، نمیتوان پاسخ قطعی داد. این البته تنها مختص ایران هم نیست و تا قبل از ایران و روسیه، یک زمانی مساله اول چین بود، بعد از آن روسیه و بعد ایران اما اکنون در دورهای هستیم که اروپاییها هم صدایشان درآمده است. نه از این منظر که با موضوع فیلترینگ مواجه هستند بلکه از این منظر که دقیقا جایگاه آنها در دنیای اینترنت و فناوری کجاست.
وی می گوید:مکرون در مراسم افتتاحیه اجلاس IGFدر سال ۲۰۱۸گفت که یک مدل آمریکایی و یک مدل چینی برای اینترنت وجود دارد و ما به دنبال راه سومی هستیم. این در اروپایی است که از بعد از جنگ جهانی دوم متحد کامل آمریکا بوده است. در جلسهای دیگر که با حضور سفرای فرانسه در کل دنیا در پاریس برگزار شد گفتند ما چشم باز کردیم و دیدیم که جوانانمان شهروند مجازی ایالات متحده شدهاند. یعنی حتی اروپاییها که کاملاً متحد راهبردی ایالات متحده هستند هم احساس میکنند در جغرافیای دیجیتال در حال گم شدن هستند و حضور پررنگ ندارند. به نظر میرسد در این رقابت تاریخی فضا خیلی تهاجمیتر از مذاکره بوده و خیلی جدی سرعت رقابتها بالا رفته است.
غیابی مدیرعامل شرکت فرصت آفرین درباره چالشهای پیش روی فیلترینگ در مواجهه با اینترنت استارلینک بیان می کند: سهم ایرانیها در بین کشورهایی که شبکههای اجتماعی در آنها تشکیل شده، بسیار کم است و شاید اصلاً وجود ندارد ولی مساله این است که این برگرفته شده از فناوری است و فناوریهایی که آمریکا در آن از ما پیشی گرفته، به این واسطه است که از نظر فناوری یک روزی از ما جلوتر بوده از مزیت رقابتی فناوریاش استفاده کرده و چون رشد بسیار زیادی هم در فناوریهای نوظهور وجود دارد به راحتی پیشرفت کرده است.
وی می افزاید:با جامعهای که در آن تلفن هوشمند چیزی حدود ۶۹درصد و اینترنت چیزی حدود ۸۴درصد ضریب نفوذ دارد و مردمی که این میزان علاقه به فناوریهای جدید دارند چطور میتوان این جامعه را محدود کرد. اجرای فیلترینگ و به تبع آن استفاده از فیلترشکن موجب شد تا تعداد کاربرانی که به اینترنت مطلقاَ آزاد دسترسی دارند، بیشتر شود. کودک من به محتوایی دسترسی دارد که من نمیخواهم تا بیست سالگی آن را ببیند. من فکر میکنم پیامرسانهای داخلی ما موفقتر بودند، اگر واتسآپ فیلتر نمیشد. اگر تلگرام باز بود. اینها شانس بهتری داشتند به خاطر اینکه برندشان با برند دولت گره نمیخورد و میتوانستند با مزیت رقابتی که ایجاد میکنند، موفق شوند. عرض من این است که فیلترینگ اینترنت میبایست هوشمندانه و مطابق با عرف ما انجام میشد و عرف هم یعنی آن چیزی که اکثریت جامعه میخواهد. جامعه ما جامعه اخلاقمداری است.
فیلترینگ، موضوعی جهان شمول
دکتر میرزاپور بنیانگذار آزمایشگاه داده و حکمرانی در رابطه با موضوع چالش فیلترینگ و اینترنت ماهوارهای استارلینک در کشور اظهار می دارد: تصور شخصی من از دنیایی که در آن هیچ قوه قهریه، قدرت مرکزی و هیچ دولتی مداخله نکند و آن دست نامرئی خودش کار کند و همه چیز را پیش ببرد بدون نیاز به هیچ ناظری بسیار جذاب است.. اما به هر دلیل به نظر میرسد حداقل اکنون در عرصهای که هستیم فارغ از تمام بحثهای سیاسی در تمام دنیا همانطور که در واقعیت یک سری اشرار وجود داشتند در دنیای مجازی هم حضور دارند و همه کشورها سطحی از فیلترینگ را دارند. این مساله مطلق است و محل بحث نیست. محل بحث سطح، نحوه اعمال و مشروعیت کسی است که به اصطلاح دکمه فیلترینگ را در دست دارد. طبیعتاَ وقتی ما امکان این گفتگوها را نداشته باشیم یا کم داشته باشیم، بحث صفر و یکی میشود.
نصراللهی عضو هیات علمی دانشگاه امام صادق(ع)، هم با می گوید: طبق آمارها از اردیبهشت ۱۳۹۷و فیلترینگ تلگرام ضریب نفوذ آن کاهشی شده و ضریب نفوذ اینستاگرام افزایشی میشود تا این اواخر که به ضریب نفوذ ۷۰درصد هم میرسد و از آن طرف تلگرام تقریبا یک ضریب نفوذ ۳۰درصد را توانسته است کسب کند .در این مقطعی که قرار داریم و مجبور شدیم یک شوکی وارد کنیم از طریق فیلترینگ. طبیعی بود که اگر چنین پروژهای در ایران راهاندازی میشد به شدت مورد استقبال قرار میگرفت؛ از این جهت که آن عطش اینترنت آزاد را رفع میکرد. این میتوانست اتفاق عمیقی را رقم بزند در آن مقطع و به شدت مورد توجه قرار میگرفت و فیلترینگ را از نظر امنیتی بی اثر میکرد. چون فیلترینگ در لایه مجرا و محتوا بود.
رشد پیامرسانهای داخلی
وی در ادامه با اشاره به ظرفیتهای پیامرسانهای داخلی گفت: نکته بعدی اینکه احتمالاً ما به سمت نوع دیگری از فیلترینگ که پیشرفتهتر بوده و متناسب با این تکنولوژی باشد، میرفتیم. برای مثال ممکن بود بتوان در ترمینالها اختلال ایجاد کرد یا ضبط و جلب ترمینالها را داشت. وی می افزاید: اما فکر میکنم زیست مجازی مردم بعد از فیلترینگ به خصوص در یک ماه اخیر تا حدی تغییر کرده و به اصطلاح مردم با رشد پیامرسانهای داخلی با این وضعیت کنار آمدند. از طرفی دیگر تا حدودی فتیله برخورد با فیلترشکنها پایین کشیده شده است و تقریباَ میتوانیم بگوییم یک زیستبوم جدی در پیامرسانهای داخلی اتفاق افتاده است.
وی ادامه می دهد:بنابراین به نظر من این سرمایه را باید جدی گرفت و میشود به مرور نوع نگاه کاربر را تغییر داد، شاید بتوان این را تبدیل به یک تجربه کاربری دلپذیر کرد.آن هم با ارزش افزودههایی که در پیامرسانهای داخلی ایجاد کنیم که در نمونههای خارجی آن اصلاً این امکان وجود نداشت. اگر این اتفاق با روند درست و مناسب پیش برود و برای مثال پنج سال دیگر هم استارلینک بیاید،کاربر ایرانی تجربه دلپذیر و عادتگونه زیستبوم داخلی داشته باشد، شاید در آن زمان تهدید کنندگی استارلینک به قوت و قدرت امروز نباشد.
منبع: رونامه اطلاعات، چهارشنبه سوم خرداد
