ایندیپندنت: فرهنگستان علوم نروژ هشت دانشمند رشتههای اخترفیزیک، نانوذرات و علوم اعصاب را بهعنوان برندگان جوایز کاولی سال ۲۰۲۴ معرفی کرده است.
جایزهٔ کاولی (Kavli) از جوایز معتبر دنیای علم است که از سال ۲۰۰۵ هر دو سال یکبار بهطور مشترک از سوی بنیاد کاولی، فرهنگستان علوم نروژ و وزارت آموزش و تحقیقات نروژ به دانشمندانی اهدا میشود که در سه رشتهٔ اخترفیزیک، دنیای نانو و علوم اعصاب باعث تحولی جدی و بنیادین شده باشند.
این جایزه که با تمرکز بر سه رشته خاص به یکی از معتبرترین جوایز علمی جهان بدل شده، علاوه بر اعتباری که برای برندگان به همراه دارد، جایزه نقدی به ارزش یک میلیون دلار نیز در هر رشته به برندگان اهدا میکند.
کاشفان دنیاهای دوردست
این جایزه در رشتهٔ اخترفیزیک به دو اخترفیزیکدان کانادایی آمریکایی تعلق گرفت. سارا سیگر و دیوید چاربونو این جایزه را بهطور مشترک بهواسطهٔ نقش مؤثر خود در ارتقاء درک انسان از دنیای سیارههای فراخورشیدی دریافت کردند.
تحقیقات این دو دانشمند باعث شده روشهای درک انسان از دنیاهای فراخورشیدی توسعه یابد و دانشمندان این عرصه بتوانند جزئیات دقیقی از ویژگیهای آنها را با ابزارهای فعلی به دست آورند و فناوری موجود را برای کاوشهای بیشتر توسعه دهند.
دیوید چاربونو، استاد دانشگاه هاروارد، رهبری گروهی را بر عهده داشت که توانستند با روش گذر سیاره از مقابل ستارهٔ مادر، سیارهٔ فراخورشیدی HD ۲۰۹۴۵۸b را کشف و جزئیات این غول گازی را مشخص کنند. او همچنین پیشگام استفاده از رصدخانههای فضایی برای بررسی جزئیات جو سیارههای فراخورشیدی دوردست است.
سارا سیگر، استاد دانشگاه امآیتی که از او به نام یکی از شکارچیان فراخورشیدیها نام برده میشود، نیز توانسته است با توسعهٔ مدلهای نظری، ضمن پیشبینی وجود ترکیبات شیمیایی مختلف در جو سیارههای فراخورشیدی که قابلیت تفکیک توسط طیفسنجی از روی زمین را دارند، دروازهٔ تازهای برای شناسایی ترکیبات تشکیلدهندهٔ این سیارات باز کند.
او همچنین یکی از پیشگامان توضیح و تفسیر و توسعهٔ دانش بشر از سیارههای فراخورشیدی با ابعاد کوچکتر از نپتون به شمار میرود.
ذرات نانو در خدمت سلامت
یکی از هدفهای عمومی که جهان علم دنبال میکند، کمک به حفظ جان انسانها و توسعه سلامت و کیفیت زندگی افراد است. به همین خاطر بنیاد کاولی جایزهٔ امسال خود در حوزهٔ نانوذرات را به سه دانشمندی اهدا کرد که زمینههای لازم برای استفاده از نانوذرات در درمان و انتقال مولکولهای درمانگر بهسوی هدف درون بدن را به وجود آورده بودند.
این فناوری نهتنها در داروهای خاص مورد استفاده قرار میگیرد که در واکسیناسیون هم نقش مهمی بر عهده گرفته است.
رابرت اس لَنگر، بهدلیل طرح خلاقانه و سدشکنانهاش برای امکان انتقال و مدیریت آزاد شدن مولکولهای زیستی دارویی در بدن، یکی از دریافتکنندگان این جایزه است. او بهواسطهٔ نقش مؤثرش نیمی از بخش جایزهٔ مالی این دوره را از آن خود کرد و نیم دیگر آن بین دو دانشمند دیگر تقسیم شد.
آرماند پاول الیویساستوس، دیگر برندهٔ این رشته، کسی است که توانسته با توسعهٔ بلورهای نانو نیمهرسانا، روشهای تصویربرداری از مواد زیستی را توسعه دهد.
این بلورها که گاه به نام نقاط کوانتومی نیز معروفاند، توانایی ساطع کردن نور متناسب با ابعاد را دارند و میتوان از آنها برای تصویر کردن برخی رفتارهای زیستی و درون بدن استفاده کرد.
چاد ای میرکین، که یکچهارم این جایزه نصیب او شده، کسی است که طرح موادی به نام نئوکلواسیدهای کروی یا SNA را مطرح کرد. این مواد شامل یک هسته از جنس نانوذرات است که اطراف آن را لایهٔ چگالی از دیانای یا آرانای مهندسیشده تشکیل داده است.
این ابزاری است که به محققان کمک کرده بتوانند داروهای موردنیاز را در موارد خاص با دقت بالا به نقطهٔ هدف درون بدن راهنمایی کنند.
علوم اعصاب و تشخیص چهره در مغز
یکی از مهمترین ویژگیهای انسان تشخیص چهرهٔ افراد مختلف است؛ قابلیتی که یکی از بخشهای اساسی تعامل اجتماعی انسان بر آن بنا شده است. با این حال تا مدتهای طولانی محققان از سازوکار دقیق این روند اطلاعی نداشتند.
آزمایشهای متعدد این حدس را تقویت میکرد که احتمالاً سازوکار مشخص و دقیق در مکان مشخصی از مغز نقش شناسایی چهره را بر عهده دارد.
گروه برندگان امسال از دو بخش تشکیل شده بودند. نانسی کانویشر چهرهٔ پیشتازی بود که توانست طرح مهم و تازهای را برای نقشهبرداری و ثبت رفتارهای مغزی در بخشهای فوقالعاده خاص و محدود معرفی کند.
از آن گذشته، او که مشتاق بررسی بیشتر ماهیت مغز و رفتارهای آن بود، سعی کرد با تصویربرداری از مغز خود به کمک روش تازه و تمرکزگرای تصویربرداری فعالیتهای مغزیاش مشخص کند که ناحیهای مخصوص شناسایی تصاویر در مغز انسان وجود دارد.
اما نقش اصلی او در این فرآیند توسعهٔ روش تصویربرداری و دادهگیری از فعالیتهای مغزی بود؛ روشی که الهامبخش دو دانشمند دیگر برندهٔ این جایزه شد.
دوریس سائو و وینریچ فریوالد موفق شدند با استفاده از این روش بهطور خاص به بررسی ناحیهٔ مسئول تشخیص چهره در گونهای از میمونها بپردازند و آن را برای انسان توسعه دهند.
روش و متد تازه به آنها اجازه میداد سازوکار تعامل و انتقال پیامهای عصبی در میان نرونهای این سیستم مغزی را دنبال کنند و بر اساس آن نتیجه بگیرند که بخش بزرگی از فعالیت بصری مغز صرف تلاش برای تشخیص چهرههای مختلف میشود.
جایزهای برای دیروز و فردا
ارزش جایزههای معتبری مانند کاولی در حوزه علم صرفاً به ارزش مالی آن نیست. برای بسیاری از برندگان حتی جایگاه اجتماعیای که این جوایز برای آنها به همراه میآورد، چندان مهم نیست؛ به این دلیل که آنها از پیش در میان کارشناسان آن رشته بهعنوان چهرههای پرچمدار شناخته شدهاند.
فراتر از مواردی مانند داستان اقتصادی گروههای پژوهشی و دانشگاهی، نکتهٔ مهم این جوایز شاید در دو موضوع نهفته باشد. نخست ادای دین به دانشمندانی است که مدت طولانی از عمر خود را بدون آنکه انتظار و چشمداشت ویژهای داشته باشند، صرف توسعهٔ راههایی کردهاند که درنهایت به توسعه دانش انسان منجر شده است.
دیگر آنکه این جایزه اهمیتی به همان اندازه مهم برای نسلی تازه دارد؛ از یکسو نوجوانانی که شاید با دیدن این خبرها و گزارشها و آشنایی با این چهرهها، که در دنیای امروز ما معمولاً غایب عرصههای رسانهای هستند، جرقهای در ذهنشان روشن شود و وارد وادی علم و پژوهش شوند و از سوی دیگر دانشجویانی که در تردید برای ادامهٔ فعالیت دانشگاهی و پژوهشی یا ورود به بازارهای پرسودتر تجاری هستند، تصمیم به ادامه فعالیت حرفهای علمی بگیرند.
بنیاد کاولی یکی از بنیادهای فعال در زمینۀ توسعه علم است که فرد کاولی، فیزیکدان و کارآفرین و حامی علم نروژی آمریکایی آن را تأسیس کرد. این بنیاد بهخاطر شور و شوق کاولی به توسعهٔ علم بهطور خاص بر موضوعاتی تمرکز دارد که توسعهٔ علم در آینده با آن روبهرو خواهد بود.
