ارتباط ماهواره ای چیست؟
گوشی ماهوارهای به شبکه‌ای متصل می‌شود که با ایجاد ارتباط بین ماهواره‌های درحال‌فعالیت در مدار زمین ایجاد شده است؛ اما گوشی‌های مدرنی که از آن‌ها استفاده می‌کنیم به دکل‌های مخابراتی موبایل زمینی متصل می‌شوند.
مثلاً ارتباطات بین ماهواره‌ها که از طریق تلفن‌های ماهوارهای ایجاد می‌شوند تحت دامنه فناوری ارتباط ماهواره ای هستند؛ همان‌طور که متوجه شدید، گوشی‌های مدرن نیز درحال مجهزشدن به قابلیت اتصال ماهواره ای هستند. برای آشنایی با مفهوم این فناوری ابتدا باید ببینیم گوشی‌های ماهواره ای و گوشی‌های زمینی یا گوشی‌های سلولی (همان گوشی‌های معمولی) چه تفاوتی با یکدیگر دارند.
مقایسه گوشی‌های ماهوارهای با گوشی‌های زمینی (سلولی)
نحوه انتقال سیگنال به گوشی‌های ماهواره ای و گوشی‌های زمینی، از اساس متفاوت است. گوشی‌های زمینی که همه ما از آن‌ها استفاده می‌کنیم، به یک دکل مخابراتی زمینی متصل می‌شوند. چنانچه بتوانیم سطح زمین را به‌عنوان یک شبکه بزرگ تصور کنیم، هریک از بخش‌های کوچک این شبکه عظیم را می‌توان یک سلول در نظر گرفت. هریک از این سلول‌ها برای سرویس‌دهی به یک ناحیه جغرافیایی کوچک از طریق شبکه موجود در آن، نیازمند یک دکل مخابراتی هستند.
زمانی که از یک سلول به دیگری حرکت می‌کنیم، گوشی برای حفظ ارتباط خود با شبکه، از یک دکل مخابراتی به نزدیک‌ترین دکل مخابراتی کنار آن متصل می‌شود و اگر به هیچ شبکه‌ای متصل نباشد، به‌اصطلاح آنتن خود را از دست می‌دهد و دیگر از هیچ‌یک از اپراتورهای موبایل سرویسی دریافت نمی‌کنید؛ بنابراین دیگر قادر به برقراری تماس، ارسال پیام و متصل‌شدن به اینترنت نیستید.
در بیشتر مناطق شهری دارای جمعیت زیاد شبکه‌ای متراکم از دکل‌های مخابراتی وجود دارد؛ اما تعداد این دکل‌ها در مناطق روستایی کم‌جمعیت به میزان قابل‌توجهی کمتر است. به همین دلیل در این مناطق در مقایسه با مناطق شهری، بیشتر با مشکلاتی مثل اختلال در تماس یا آنتن‌ندادن گوشی مواجه می‌شوید. هرچقدر یک منطقه دوردست‌تر باشد، احتمال عدم دسترسی به دکل مخابراتی ارائه‌دهنده سرویس بیشتر می‌شود. دلیل این موضوع ساده است و به عدم وجود توجیه اقتصادی برای نصب دکل در آن منطقه بازمی‌گردد؛ اما نصب‌نکردن دکل مخابراتی در مناطق دوردست به‌معنای عدم نیاز به برقراری تماس و ارسال پیام در این مناطق نیست و برقراری ارتباط برای افراد حاضر در چنین مناطقی نیز بسیار ضروری است؛ مخصوصاً برای نیازهای اضطراری.
در چنین مناطقی تلفن‌های ماهوارهای وسیله‌ای کاربردی برای برقراری ارتباط هستند. همان‌طور که گفتیم، گوشی‌های ماهوارهای به‌جای متصل‌شدن به دکل‌های زمینی، به ماهواره‌های درحال‌حرکت در مدار زمین متصل شده و سیگنال از این گوشی‌ها مستقیماً به نزدیک‌ترین ماهواره منتقل می‌شود. هریک از این ماهواره‌ها در مقایسه با دکل‌های زمینی وسعت بیشتری از زمین را برای سرویس‌دهی تحت پوشش دارند.
گوشی‌های ماهوارهای برای برقراری ارتباط باید در زیر آسمان در فضایی کاملاً باز استفاده شوند و یک خط دید مستقیم بین ماهواره و گوشی جهت انتقال سیگنال نیز وجود داشته باشد؛ اما در مقابل، برای استفاده از آن‌ها نیازی به ایجاد شبکه‌ای متراکم از دکل‌های مخابراتی به‌منظور فراهم‌کردن حداقل سطح ارتباطی برای ارتباط شبکه نیست.
بدون شک نصب دکل‌های ارتباطی سلولی در تمام نقاط دنیا امکان‌پذیر نیست؛ مخصوصاً در مناطق کم‌جمعیت یا مناطق دارای سایر محدودیت‌های قانونی. در چنین مناطقی گوشی‌های ماهوارهای جایگزین خوبی برای گوشی‌های معمولی محسوب می‌شوند. همچنین به‌دلیل اینکه این گوشی‌ها نیازمند دکل‌های زمینی نیستند، می‌توان زمانی که این دکل‌ها در وقایعی مثل جنگ یا بلایای طبیعی غیرقابل استفاده می‌شوند، برای ایجاد ارتباط از چنین گوشی‌هایی استفاده کرد؛ به همین دلیل گوشی‌های ماهوارهای برخلاف گوشی‌های معمولی در مواقع اضطراری قابل استفاده هستند.
قابلیت ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های هوشمند مدرن
از گذشته تاکنون گوشی‌های ماهواره ای بسیار کم عرضه شده‌اند؛ زیرا آن‌ها نیازهای ارتباطی خاصی دارند و سخت‌افزارهای ارتباطی موردنیاز در آن‌ها با این نوع از سخت‌افزارها در گوشی‌های سلولی متفاوت است.
البته تکامل گوشی‌های سلولی و تبدیل آن‌ها به گوشی‌های هوشمند، باعث گسترش قابلیت‌های آن‌ها شده و توانایی آن‌ها دیگر تنها محدود به متصل‌شدن به شبکه زمینی و ارسال SMS نیست. امروزه فناوری گوشی‌های هوشمند برای ایجاد قابلیت برقراری سطح محدودی از ارتباط ماهواره ای در آن‌ها، به اندازه کافی توسعه یافته است؛ مثلاً ممکن است گوشی‌های هوشمند نتوانند به‌طور کامل جایگزین واحدهای ارتباطی نصب‌شده در کشتی‌های اقیانوس‌پیما شوند، اما برای برقراری ارتباط اضطراری و کاهش مشکل سیگنال‌دهی برای هریک از افراد قابل استفاده هستند. ما اکنون آینده‌ای را در ذهن خود ساخته‌ایم که در آن گوشی‌های هوشمند هم با شبکه‌های زمینی و هم با شبکه‌های ماهوارهای به‌خوبی قابل استفاده هستند.
درحال‌حاضر اگرچه بسیاری از قابلیت‌های مرتبط با ارتباط ماهواره ای درنظرگرفته‌شده برای گوشی‌های هوشمند تنها روی ارسال پیام اضطراری متمرکزند، اما انتظار می‌رود در آینده نزدیک ارسال پیام دوطرفه نیز امکان‌پذیر گردد و حتی ممکن است بعدها اتصال به اینترنت نیز از این طریق ممکن شود.
مشارکت تی‌موبایل و اسپیس‌ایکس درزمینه ارتباط ماهواره ای
طبق وعده‌ها، فناوری حاصل از این مشارکت برای گوشی‌های ۵G کنونی قابل استفاده است. درواقع زمانی که اخبار و شایعات مرتبط با محتمل‌بودن وجود قابلیت ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های آیفون ۱۴ منتشر شد، اپراتور موبایل تی‌موبایل مشارکت خود را با شرکت اسپیس‌ایکس برای ارائه قابلیت ارتباط ماهواره ای روی گوشی‌های هوشمند از طریق ماهواره‌های استارلینک اعلام کرد.
موضوع مهم در این مشارکت این است که برای استفاده از فناوری ذکرشده در بالا (پس از عرضه آن) نیازی به استفاده از تلفن ماهواره ای اختصاصی یا حتی فناوری ارتباط ماهواره ای در گوشی هوشمند نیست. ماهواره‌های استارلینک اسپیس‌ایکس برای انتقال سیگنال به مشترکان، از یک شبکه جدید مبتنی بر طیف باند میانی ۱۹۰۰ مگاهرتزی تی‌موبایل استفاده می‌کنند. بنابراین احتمالاً گوشی‌های ۵G کنونی می‌توانند با آن به‌خوبی کار کنند. پس اگر مشترکان تی‌موبایل به دکلی در نزدیکی خود دسترسی نداشته باشند، می‌توانند به این شبکه جدید متصل شده و از آن برای ارسال SMS و MMS یا حتی استفاده از اپلیکیشن‌های پیام‌رسان منتخب بهره‌مند شوند.
طبق وعده تی‌موبایل، قابلیت انتقال صوت و اتصال به اینترنت نیز در آینده به این شبکه افزوده می‌شود؛ البته نباید از این شبکه انتظار سرعت داشته باشید و ممکن است انتقال یک پیام با آن نیم ساعت طول بکشد؛ بنابراین اصلاً نباید انتظار داشته باشید این شبکه در آینده نزدیک جایگزین شبکه ۵G شود!
انتظار می‌رود اجرای طرح‌های ارتباط ماهواره ای تی‌موبایل اواخر سال ۲۰۲۳، به‌محض پرتاب ماهواره اسپیس‌ایکس درنظرگرفته‌شده برای این پروژه، به‌صورت آزمایشی آغاز شود؛ تی‌موبایل هنوز اطلاعات جزئی مربوط به قیمت این طرح‌ها را بیان نکرده، اما گفته است که قصد دارد استفاده از آن‌ها را به‌صورت رایگان همراه با محبوب‌ترین بسته‌های تی‌موبایل امکان‌پذیر کند؛ اما چنانچه مشترکی درحال استفاده از بسته‌ای ارزان‌قیمت باشد، باید برای بهره‌مندی از سرویس ارتباط ماهواره ای، ماهانه مبلغی اضافه پرداخت کند.
فناوری پیام اضطراری (Emergency SOS) اپل از طریق ماهواره
فناوری Emergency SOS اپل برای گوشی‌های آیفون ۱۴ ایجاد شده و استفاده از آن از نوامبر ۲۰۲۲ در مناطق منتخب ممکن شده است. درحقیقت جرقه اصلی آغاز بحث در مورد موضوع ایجاد قابلیت ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های هوشمند به دست اپل زده شد. آیفون ۱۴ و سایر گوشی‌های این سری، نخستین گوشی‌های هوشمند مجهز به قابلیت ارتباط ماهواره ای هستند که به‌صورت گسترده عرضه شده‌اند؛ البته استفاده از این قابلیت در ابتدا تنها در تعداد معدودی از کشورها امکان‌پذیر بود.
البته اپل به‌جای اتخاذ رویکرد شبکه‌محور مثل تی‌موبایل، رویکرد سخت‌افزارمحور را برگزیده است؛ بنابراین برای بهره‌مندی از فناوری ارتباط ماهواره ای اپل باید از یکی از گوشی‌های آیفون ۱۴، آیفون ۱۴ پلاس، آیفون ۱۴ پرو یا آیفون ۱۴ پرو مکس استفاده کنید. استفاده از گوشی‌های قدیمی‌تر آیفون برای بهره‌مندی از این فناوری به‌دلیل نداشتن آنتن اختصاصی برای اتصال ماهواره ای، امکان‌پذیر نیست؛ بنابراین نباید منتظر ایجاد قابلیت مذکور برای این گوشی‌ها باشیم.
اکنون برقراری ارتباط ماهواره ای با گوشی‌های آیفون ۱۴ تنها در آمریکا، کانادا، کشورهای پادشاهی انگلستان (بریتانیا)، ایرلند، آلمان و فرانسه امکان‌پذیر بوده و استفاده از آن در دو سال اول رایگان است. اپل هنوز هیچ اطلاعاتی در مورد پولی‌شدن آن ارائه نکرده. کوپرتینونشین‌ها برای اجرای این قابلیت با گلوبال استار (Globalstar)، شرکت ارائه‌دهنده سرویس ماهواره ای، درحال مشارکت هستند.
همان‌طور که در ابتدا گفتیم، برقراری ارتباط ماهواره ای بدون مشکل نیازمند ایجاد یک خط دید مستقیم بین گوشی و ماهواره است؛ به همین دلیل اپل رابط کاربری ویژه‌ای برای کمک به کاربران جهت یافتن بهترین موقعیت مکانی ایجاد کرده است. برای بهره‌مندی از این فناوری باید در یک مکان بدون آنتن باشید و شماره‌ای اورژانسی را بگیرید. در چنین شرایطی گوشی آیفون استفاده از ارتباط ماهواره ای را پیشنهاد می‌دهد و پیام متنی شما را همراه با موقعیت مکانی‌تان برای نزدیک‌ترین سازمان خدمات اورژانسی باز ارسال (فوروارد) می‌کند.
همچنین چنانچه سازمان‌های مذکور پیام‌های متنی را نپذیرند، یک مرکز بازپخش زمینی با آن‌ها تماس می‌گیرد. پیام اضطراری اپل یک سرویس پیام‌رسان یک‌طرفه است و از دریافت پاسخ برای پیام ارسال‌شده پشتیبانی نمی‌کند؛ اما این سرویس اکنون تنها سرویس ارتباط ماهواره ای قابل استفاده برای عموم مردم در مقیاس گسترده است.
فناوری Qualcomm’s Snapdragon Satellite (ماهواره اسنپدراگون کوالکام) برای گوشی‌های اندرویدی
این فناوری برای گوشی‌های دارای پردازنده اسنپدراگون که از فناوری مذکور پشتیبانی می‌کنند، قابل استفاده است و در نیمه دوم سال ۲۰۲۳ عرضه می‌شود. اگرچه درحال‌حاضر اپل با ایجاد قابلیت ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های آیفون ۱۴، درزمینه امکان‌پذیر کردن استفاده از این فناوری در گوشی‌های هوشمند مدرن در سطح وسیع، پیشتاز است، اما قطعاً سازندگان گوشی‌های اندرویدی نیز برای دستیابی به این هدف تلاش می‌کنند. کوالکام در ژانویه ۲۰۲۳ در CES 2023 فناوری Snapdragon Satellite را برای اندروید معرفی کرد. گوگل نیز در اندروید ۱۴ امکان بهره‌مندی از فناوری ارتباط ماهوارهای را فراهم کرده است.
این فناوری کوالکام شبیه به فناوری Emergency SOS اپل، اما کاربردی‌تر است؛ طبق وعده کوالکام این فناوری دوطرفه خواهد بود و امکان ارسال پیام و دریافت پاسخ را برای کاربران فراهم می‌کند. Snapdragon Satellite تنها به چند گوشی محدود نشده است و کوالکام استفاده از این فناوری در گوشی‌های مجهز به پردازنده اسنپدراگون ۸ نسل ۲ را امکان‌پذیر می‌کند. سازندگان گوشی‌های اندرویدی توانایی ساخت محصولی با این قابلیت ارتباطی را دارند، اما نباید فراموش کنیم که استفاده از این قابلیت نیازمند آنتن خاص است و تا زمانی که گوشی‌ها مجهز به این آنتن نشوند، نمی‌توانند به ماهواره‌ها متصل شوند.
کوالکام در رویداد MWC 2023 در ماه مارس اعلام کرد این قابلیت ارتباطی را برای تراشه‌ها و مودم‌های آینده‌اش ایجاد خواهد کرد و علاوه بر محصولات پرچمدار این شرکت، سایر محصولات آن نیز از این فناوری بهره‌مند خواهند شد؛ بنابراین در آینده حتی گوشی‌های اقتصادی نیز می‌توانند پیام اضطراری ارسال کنند.
کوالکام برای اجرای Snapdragon Satellite با شرکت ارتباطات ماهوارهای ایریدیم (Iridium) مشارکت می‌کند. این سرویس در آغاز عرضه تنها برای آمریکای شمالی و اروپا ارائه می‌شود و تعیین هزینه آن بر عهده شرکت‌های سازنده گوشی خواهد بود. هنوز مشخص نیست آیا این فناوری برای سایر کشورها نیز قابل استفاده خواهد بود یا خیر. چنانچه این فناوری واقعاً دوطرفه باشد، می‌توان در شرایط غیراضطراری نیز از آن استفاده کرد. ممکن است کوالکام امکان پشتیبانی از صدا و تصویر را نیز برای این فناوری خود فراهم کند؛ اما دستیابی به این هدف نیازمند ایجاد زیرساخت بیشتر است.
تراشه‌های ارتباط ماهواره ای مدیاتک
این تراشه‌ها مستقل هستند و می‌توانند با تمام پردازنده‌های مرکزی (SoC) با هر برندی استفاده شوند. موتورولا نیز در فوریه ۲۰۲۳ پیش از رویداد MWC از دو چیپست رونمایی کرد که برقراری ارتباط ماهواره ای دوطرفه در گوشی‌ها را امکان‌پذیر می‌کند. آنچه فناوری ارتباط ماهواره مدیاتک را از سایر فناوری‌ها متمایز می‌کند، مستقل بودن هر دو چیپست و مبتنی‌بودن آن‌ها بر پایه استانداردی باز و عمومی است؛ بنابراین برای استفاده از آن‌ها نیازی نیست گوشی حتماً تراشه مدیاتک داشته باشد. سازندگان گوشی با استفاده از این دو چیپست می‌توانند قابلیت‌های ارتباط ماهواره ای را به تمام گوشی‌های ۴G و ۵G با پردازنده‌های مرکزی تمام برندها اضافه کنند.
گوشی‌های موتورولا Defy 2 و CAT S75 و ماژول موتورولا ستلایت لینک (Satellite Link) برای برقراری ارتباط ماهواره ای
گوشی‌های موتورولا Defy 2 (دیفای ۲) و CAT S75 و ماژول موتورولا Satellite Link (ستلایت لینک)معرفی شده‌اند و درحال‌حاضر در برخی از مناطق جهان پیش‌فروش می‌شوند. اگر می‌خواهید گوشی اندرویدی با قابلیت برقراری ارتباط ماهواره ای دوطرفه داشته باشید، می‌توانید یکی از این سه گوشی را سفارش دهید.
موتورولا Defy 2 از بدنه محکم و پیام‌رسان ماهواره ای بولیت ستلایت مسنجر (Bullitt Satellite Messenger) برخوردار است که یک سرویس پیام‌رسانی مستقیم در گوشی با قابلیت اتصال به شبکه موبایل با گوشی‌های اندرویدی محسوب می‌شود. بولیت ستلایت مسنجر برای برقراری ارتباط ماهواره ای از تراشه‌های ماهواره ای مدیاتک استفاده می‌کند.
موتورولا Defy 2 قرار است در سال ۲۰۲۳ در آمریکای شمالی، آمریکای لاتین و کانادا با قیمت ۵۹۹ دلار فروخته شود. این گوشی همراه با اشتراک ۱۲ ماهه طرح اسنشال (Essential) بولیت عرضه می‌شود که ارسال و دریافت ۳۰ پیام دوطرفه در ماه را امکان‌پذیر می‌کند. هزینه این طرح برای دوره‌های بعدی ۵ دلار خواهد بود. در صورت تمایل برای استفاده بیشتر از این سرویس می‌توانید با پرداخت ۶۰ دلار، ماهانه ۲۵۰ پیام ارسال و دریافت کنید.
موتورولا Defy 2 با طراحی متفاوت قاب پشتی با CAT S75 نیز عرضه و در اروپا، خاورمیانه و آفریقا با قیمت ۵۹۹ یورو یا ۵۴۹ پوند همراه با سه ماه استفاده آزمایشی رایگان از طرح اسنشال پیش‌فروش می‌شود.
ماژول موتورولا Defy Satellite Link
بدون تردید همه افراد گوشی‌های دارای بدنه ضخیم و محکم را دوست ندارند؛ اگر شما هم جزو این افراد هستید و تمایلی به خرید موتورولا Defy 2 یا CAT S75 ندارید اما علاقه‌مند به متصل‌شدن به ماهواره‌ها با گوشی خود هستید، خرید ماژول موتورولا Defy Satellite Link (دیفای ستلایت لینک) و نصب آن روی گوشی را پیشنهاد می‌کنیم.
موتورولا Defy Satellite Link یک دستگاه هات‌اسپات برای برقراری ارتباطات ماهوارهای است. این گجت از طریق بلوتوث به گوشی‌های اندروید و آیفون کنونی متصل شده و امکان اتصال آن‌ها به ماهواره‌ها را فراهم می‌کند؛ بنابراین می‌توانید از آن برای ارسال و دریافت SMS، به‌اشتراک‌گذاری موقعیت مکانی و دسترسی به خدمات اورژانسی استفاده کنید.
این ماژول برقراری ارتباط ماهواره ای موتورولا توسط شرکت بولیت ساخته شده و همان‌طور که ممکن است حدس زده باشید، از همان فناوری موجود در گوشی Defy 2 برای برقراری ارتباط ماهواره ای استفاده می‌کند. پس از نصب موتورولا Defy Satellite Link باید برای ارسال پیام دوطرفه، اپلیکیشن Bullitt Satellite Messenger را روی گوشی خود نصب کنید. قیمت این ماژول ۹۹ دلار است؛ اما برای استفاده از آن باید طرح ۵ دلاری اسنشال بولیت را نیز بخرید. فروش این دستگاه در سال میلادی جاری در خرده‌فروشی‌های بین‌المللی آغاز می‌شود.
مودم‌های اگزینوس سامسونگ با قابلیت برقراری ارتباط ماهواره ای
مودم‌های آینده اگزینوس از پیام‌رسانی ماهواره ای دوطرفه پشتیبانی می‌کنند. سامسونگ نیز مانند چند غول فناوری دیگر وارد میدان رقابت حوزه ارتباط ماهواره ای شده است. این شرکت درحال کار روی مودم اگزینوس ۵۳۰۰ است که اتصال گوشی‌های مجهز به آن را به ماهواره‌های مدار پایین امکان‌پذیر می‌کند.
البته سرپرست بخش سامسونگ موبایل متذکر شده است که کاربرد فناوری کنونی سامسونگ برای ارتباط ماهواره ای واقعاً محدود بوده و به همین دلیل این فناوری در گوشی‌های گلکسی S23 ایجاد نشده است. هنوز مشخص نیست غول فناوری کره‌ای چه برنامه‌ای برای پیاده‌سازی این تکنولوژی در گوشی‌هایش دارد.
آیا واقعاً به فناوری ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های خود نیاز داریم؟
همان‌طور که در ابتدای مقاله گفته شد، این فناوری کاربردهای مهم، اما محدود و خاص دارد و هزینه استفاده از آن برای عموم کاربران به‌عنوان مصرف‌کننده، یکی از نگرانی‌های اصلی است. استفاده از سرویس ارتباط ماهواره ای در گوشی‌های هوشمند کنونی کم‌هزینه نخواهد بود؛ مثلاً برای استفاده از آن در گوشی‌های آیفون ۱۴ پس از اتمام دوره دوساله رایگان باید هزینه بپردازید که هنوز میزان آن مشخص نیست. حتی ممکن است ارائه این سرویس در قالب فروش اشتراک ادامه پیدا کند و مجبور شوید برای هر پیام هزینه پرداخت کنید.
بدون تردید هزینه اتصال به ماهواره از هزینه ارسال SMS به‌مراتب بیشتر خواهد بود؛ اما زمانی که کاربردهای این فناوری را در نظر می‌گیریم، هزینه‌های آن قابل توجیه است. به قول معروف «حادثه هیچ‌گاه خبر نمی‌کند» و ممکن است در یک موقعیت کاملاً اضطراری، تماس گرفتن با مراکز خدمات اورژانسی برایتان حیاتی باشد اما گوشی‌تان اصلاً آنتن نداشته باشد. جالب است بدانید که قابلیت ارتباط ماهوارهای آیفون ۱۴ جان مرد سرگردانی را نجات داده است!
اگر معمولاً به مناطق دوردست با آنتن‌دهی ضعیف می‌روید یا ساکن چنین مناطقی هستید، احتمال مواجه‌شدنتان با چنین شرایط بدی بالاست؛ بنابراین فعال‌کردن قابلیت اتصال به ماهواره‌ها در گوشی‌تان عاقلانه به‌نظر می‌رسد؛ اما اگر معمولاً از شهر خارج نمی‌شوید یا در مناطق با آنتن‌دهی مناسب در رفت‌وآمد هستید، نیازی به این فناوری ندارید؛ البته انتظار می‌رود در سال‌‌های آتی هزینه برقراری ارتباطات ماهواره ای کاهش یابد و نسبت به زمان کنونی، بیشتر در دسترس قرار گیرد؛ بنابراین اگر اکنون استفاده از این تکنولوژی برای شما مقرون‌به‌صرفه نیست، می‌توانید به استفاده از آن در آینده فکر کنید.
نویسنده: احمدرضا فرهبد
