پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در کانال غیر رسمی خود به نمونههایی از گزافنمایی و خیالبافیهای نادقیق و غلط درباره ابوریحان بیرونی در خبرگزاری عصرایران اشاره نموده است:
۱. «بیرونی با پیشنهاد اینکه پارههایی از پوسته زمین جابهجا شده و مختصات جغرافیایی شهرها تغییر میکند، قریب هزار سال پیش اولین کسی بود که دیدگاهی از «زمینساخت ورقهای» را ارائه کرد.»
۲. «ابوریحان مانند اینشتین زمین را در بیرونیترین سطح یک کره محدود میدانست و معتقد بود حرکت قسمتی از یک جرم در حال سکون از جایی به جای دیگر در یک خط مستقیم است.»
۳. «پیشتر از کپرنیک و کپلر و گالیله از اخترشناسی و گردش وضعی زمین سخن رانده است.»
۴. «ابوریحان فکر کرد زمین به دور خورشید میچرخد و این ایده را توسعه داد تا بتواند آن را در زمان خویش به اثبات برساند.»
گزافنمایی درباره علم دوران اسلامی نه تنها ارزش حقیقی تاریخ علم آن روزگار را نشان نمیدهد بلکه اهمیت اساسی آن را سبک میشمارد. مطالبی از این دست علوم دوران اسلامی را با نظریهها و اختراعاتِ ازغربآمده تطبیق میدهند. این کار را میتوان غربیسازی یا مدرنسازی علوم قدیم خواند. در واقع این آثار بخشی از تاریخ علوم قدیم را برمیگیرند و لباس نو تن میکنند و به شکل و شمایل علوم جدید در میآورند تا به گمان خود، برای علوم قدیمِ قرون میانۀ اسلامی آبرو بخرند. از این رو، چون علوم جدید در غرب نشوونما گرفته، میخواهند علوم قدیم را هم غربی بنمایانند. در حالی که علم، در تاریخ جهانی خود، نه شرقی است و نه غربی، نه اسلامی است و نه مسیحی. علم پدیدهای جهانی است که در طول تاریخ نزد فرهنگها و اقوام مختلف تحولاتی را از سر گذرانده است. آنچه در این طور مطالب، با آن روبروییم نه تنها تاریخی مسلمانمحور از علوم نیست، بلکه تاریخی بهشدت مدرنساز و زمانپریش است که ارزش هر آنچه را در گذشته بوده فقط در صورتی به رسمیت میشناسند که مستقیم عامل ایجاد علم امروز باشد. بنابراین، دستاوردهای اساسی علوم قدیم را که با علم امروز متفاوتاند، یا به فراموشی میسپارند، یا به ضربوزورِ تحریف و دروغ به علم امروز ربطی میدهند تا شایستۀ تقدیر نمایانده شوند. در این نگاه، گویی علم قدیم دوران اسلامی برای خود ارزشی ندارد، و فقط در صورتی ارزش پیدا میکند که معلوم شود دستاوردهای علمیِ امروز را در خود داشته است، و از مدلِ غربیِ فناوری پیروی میکرده است، یا فناوریِ غربی حاصلِ مستقیمِ آن است. بسیاری از نویسندگان و مدعیانِ چنین سخنانی، به هدف مقابله با جریان غربمحور، نادانسته در ورطۀ مدرنسازی علوم قدیم دوران اسلامی، میافتند. چنین است که کتابها، وبسایتها، شبکههای اجتماعی مجازی، مقالات، سخنرانیها، رسانهها و… مملو از ادعاهایی از این دست میشوند. اما واقعیت آن است که تحریف و بزرگنماییِ علم قدیم آن را بزرگ نمیکند، بلکه درست برعکس، حقیقتِ آن را کوچک مینمایاند. علم دوران اسلامی جایگاهی مشخص و ماندگار در تاریخِ اندیشه دارد که قابل انکار نیست، ولی نباید جایگاهِ آن را در هماهنگیِ آن با یافتههای علم امروز جست. علم امروز حاصل قرنها فعالیتهای پژوهشی در همهجای دنیا است، هر چند ریشه در دستاوردهای علمی یونانی و قرون میانۀ اسلامی و مسیحی دارد، ولی همان دستاوردها نیست. اغراق و تحریفِ علم قرون میانۀ اسلامی نه تنها آن را بزرگ نمیکند، بلکه آن را از ارزش میاندازد و حقیقت آن را بیاهمیت جلوه میدهد.
سالروز دانشمند ایرانی که دیدگاهی مشابه نظریات اینشتین داشت
ابوریحان مردی است که به اکثر علوم طبیعی زمان خود احاطه داشت و از اولین کسانی است که در تمدن اسلامی به پیدا کردن وزن مخصوص بسیاری از اجسام مبادرت ورزید…
1.4K10:24